Yangın sınıfları, ortaya çıkan yangının nedenlerine ya da sonuçlarına göre belirlenir. Ancak yangın sınıflarını açıklamadan yangının ne olduğunu ve nasıl oluştuğunu açıklamak gerekir. Isı ve oksijenin birleşmesi sonucu meydana gelen yanma reaksiyonlarına yangın denmektedir. Yangın doğal bir afettir. Yangın coğrafi konuma zarar vermekle kalmayıp o bölge de yaşayan biyolojik unsurlarında zarar görmesini sağlar.
Yangın Nasıl Meydana Gelir?
Yangının oluşabilmesi için 3 temel faktör bulunmaktadır. Bu faktörlere yangın üçgeni denilmektedir. Peki bu 3 temel unsur nedir? Bunları şöyle sıralayabiliriz:
- Kâfi derecede ısı
- Yeteri kadar oksijen
- Yanıcı madde
Yangının oluşabilmesi için yanıcı maddenin ısı alarak tutuşma sıcaklığına erişmesi gerekir. Buna ek olarak da yüzde 16 oksijen varlığı gerekir. Yangınların oluşmasında maalesef ki gerekli tedbirlerin alınmamasından dolayı kaynaklanır. Yangınlar kendi içlerinde sınıflara ayrılmaktadır.
A Sınıfı Yangınlar
Ahşap, kâğıt, kauçuk, çöp veya plastik gibi katı maddelerden kaynaklanan yangınlardır. Odun ve kömürler de bu gruba dahil edilebilir. A sınıfı yangınlarda yanıcı maddeler bulunmaktadır. Bu katı maddeler tutuşma sıcaklığına kadar ısınırlar. Bu sıcaklık değerinde pirolize uğrayarak yanıcı gazlar meydana getirirler. Bu gazlar yanarlar. Bu katı maddelerin ısıyla temas edecekleri ve yanıcı gazlar meydana getirebileceği yüzey alanı ne kadar fazlaysa o kadar kolay yangın meydana gelecektir. Bu duruma ek olarak havada bulunan oksijen ile temas edecek yüzey alanı da önem arz eder.
Korlaşma ısıyı hapseden unsurdur. Yanıcı madde olan katının içerisinde yer alarak; gaz çıkışı olmayan ve yanmayan kısımlarında gerçekleşir. Isıyı tutarak kendi etrafında bulunan yanıcıların da tutuşma sıcaklığına gelmesine etki eder. Bu tip yangınları ya soğutarak ya da yanıcı maddeyi ortamdan uzaklaştırarak söndürme işlemi gerçekleştirebiliriz.
B Sınıfı Yangınlar
Yanıcı sıvılar, çözücüler, yağ, benzin, boyalar, cilalar ve diğer yağ bazlı ürünlerin çıkardığı yangınları kapsamaktadır. Yani yanıcı madde olarak bir sıvı ya da gaz kullanılmış olur. Bu grubun içerisinde yanıcı gazlara da bütan ve propanları örnek olarak verebiliriz.
Bu grup yaygınlar bu maddelerle uğraşan fabrikalarda ciddi bir risk oluşturmaktadır. Bu grup yangınları söndürmek için oksijenin ortamdan uzaklaştırılması gerekmektedir. Bunu da benzer etki yapabilen kimyasal reaksiyonlar yardımıyla yapabiliriz.
B sınıfı yangınların gerçekleşebilmesi için maddelerin tutuşma sıcaklığına kadar ısınıp yanıcı bir gaz çıkışı gerçekleşebilmesi gerekir. Bu grupta sıvılar yanıcı olduğundan dolayı yüzey alanının aksine uçuculuk etki etmektedir. Sıvı ne kadar uçucuysa yangının şiddeti doğru orantılı olarak artar.
Bu grupta bir de Flash Point ismi verilen bir kavram vardır. Bu kavram sıvının alev alabileceği yanıcı buharın oluştuğu en düşük sıcaklık değeridir. Bu noktadayken madde ısı çekildiği anda yangın sona erir. Bu grubu söndürürken kor mantığına bakılmayarak boğma yöntemiyle yangın söndürme işlemi yapılabilir.
C Sınıfı Yangınlar
Gaz halinde bulunan yanıcı maddelerden kaynaklanan yangınlardır. Bunlara örnek olarak tüp gaz, hidrojen, doğal gaz, metan, propan, asteilen, LPG gibi maddeler verilebilir. C sınıfı yangınlar için gaz formundaki yanıcı maddeler tutuşma sıcaklığına gelir gelmez 1 mikro saniye gibi kısa bir süre de yanarlar. Bu grupta yanıcı gaz çıkışına gerek yoktur. Aniden gerçekleşen bu yanma olayı patlamaya sebep olur. Bunlara ek olarak da 10 barlık basınç olur.
Bu grupta gazların yanabilmesi ya da başka bir tabirle patlayabilmesi için hava ile belirli bir karışım oranın da bulunması gerekmektedir. Bunların alt ve üst limitleri bulunmaktadır.
D Sınıfı Yangınlar
Magnezyum, Lityum, Alüminyum, Potasyum ve Titanyum gibi yanıcı metalleri içermektedir. D sınıfı yangınlar laboratuvarlar için tehlike arz etmektedir. Bu yanabilen metal maddeler çok yaygındır. En önemli özelliği alev olmadan yüksek sıcaklık altında yanabilmelidir. D sınıfı yangınlarda su kullanmak etkisizdir ve tehlikeyi daha da arttırabilir. Bu tarz yangınlarda kuru toz maddeler kullanılmalıdır. Kuru toz malzeme de amaç ısıyı emerek yangında boğucu etki yapmasıdır.
Elektrik Yangınları
Elektrik yangınları ansızın ortaya çıkabilecek ve bu durumla karşılaşılma ihtimali yüksek olan, E tipi olarak nitelendirilen yangınlardır. Evlerinizde, fabrikalarda hatta iş yerlerinizde karşılaşabileceğiniz bir yangın türüdür. Genelde uzun yıllara bağlı veya farklı etmenlerden dolayı tahrip olmuş ya da yerinden oynayan elektrik kablolarından veya cihazlarından kaynaklanmaktadır.
Bu tip yangınlarda yangın söndürücü olarak su kesinlikle kullanılmamalıdır. CO2 özelliği bulunan söndürücüler tercih edilmelidir.
F Sınıfı Yangınlar
F sınıfı yangınların diğer bir adı da yağ yangınlarıdır. Bu yağlar hayvansal ya da bitkisel içeriğe sahip yemeklik yağlardır. Söndürülmesi en zor olan sınıf bu sınıftır. A,B,C ve D tipi yangınlarda yanıcı maddeye ait ısınmanın tutuşma derecesine gelmesi yangın sebebidir. Fakat F tipinde yakıt tamamen sıcak olduğundan yangın için ana unsurdur. Bu grup yangınları söndürmek imkansıza yakındır. Bunları söndürmek için en etkili yol K2CO3 Asetat içeriğine sahip kimyasal sıvılardır. Bu gruba en bariz örnekte kızartma yağlarıdır. Çünkü ortalama olarak 360 derece sıcaklığa sahiptir.
Yangın Söndürme Yöntemleri
Yangın söndürme yöntemlerini iki kategoride alt başlıklara ayırabiliriz. Bunlar soğutarak söndürme ve havayı keserek söndürmedir. Soğutarak söndürme su ile soğutma ve yanıcı maddeyi dağıtmadır. Soğutarak söndürme iki türlüdür. Bunlar:
- Su ile Soğutma: Su yanıcı maddeden ısı almaktadır. Böylelikle yangın söndürülmesinde etkin rol alabilmektedir. Suyun fizyolojik yapısı aynı zamanda yangını boğmaya da meyillidir.
- Yanıcı Maddeyi Dağıtmak: Eğer yanan maddeyi dağıtırsanız yangına sebep olan yüksek ısı bölünür. Isı kayba uğrayarak yangın yavaşça sönmek durumunda kalır.
Havayı keserek söndürme 3 tiptir. Bunlar:
- Örtme: Yanan maddelerin katı maddeler kullanılarak (kum ve toprak gibi) oksijen ile temasını keserek yapılan söndürme işlemidir.
- Oksijensiz Bırakma: Yanan yerin oksijenle olan temasının önüne geçilir; yani oksijen kesilir ya da azaltılır.
- Yanıcı Maddenin Ortadan Kaldırılması: Yanıcı maddeyi ortadan kaldırmak yangının söndürülmesini sağlar.